İşe iade davası: süreç, maliyetler ve başarı şansı

İşe iade davası, çalışanların haksız fesihlere karşı kendilerini korumak için kullanabilecekleri en önemli hukuki yoldur. Çalışan, yazılı fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 3 hafta içinde yetkili iş mahkemesine dava açmak zorundadır. Çoğu işe iade davası 1–3 ay içinde sonuçlanır. Başarı şansı genellikle yüksektir ve çoğu çalışan ya işine geri döner ya da kıdem tazminatı (abfindung) alır. Bu yazıda işe iade davasının şartlarını, sürecini, başarı ihtimalini (özellikle de alınabilecek tazminat miktarını), avukat gerekliliğini ve ortaya çıkabilecek masrafları bulabilirsiniz.

Özetle en önemli noktalar:

• Almanya’da her yıl yüz binlerce işe iade davası açılıyor.
• Çalışanlar, fesih tebliğinden sonra 3 hafta içinde dava açmazlarsa feshe karşı korunma haklarını kaybeder.
• Süreç hep aynı ilerler ve çoğu dava 1–3 ay içinde sonuçlanır.
• İşe iade davalarının %70–80’i çalışan lehine sonuçlanır.
• Dava açıldığında tazminat alma ihtimali işverenin tek taraflı fesihlerine kıyasla çok daha yüksektir. Bu yüzden çoğu durumda avukat masrafları da karşılanmış olur.

İşe iade davası nedir?

İşe iade davası, çalışanın işverenin yaptığı feshe karşı iş mahkemesinde başvurduğu hukuki bir süreçtir. Mahkeme, feshin hukuka uygun olup olmadığını ve tüm yasal şartların yerine getirilip getirilmediğini inceler.

Almanya’da bu dava açmak olağan bir durumdur, işverene karşı “düşmanca bir hareket” değildir. Asıl sebep, fesih bildiriminin üzerinden 3 hafta geçtikten sonra işe iade hakkının tamamen ortadan kalkmasıdır. Çoğu dava kısa sürede, genellikle tazminat karşılığı anlaşmayla sona erer.

Her ne kadar işe iade davasının temel amacı feshin geçersizliğini tespit ettirmek olsa da, pratikte çoğunlukla sonuç iş akdinin sona ermesi ve çalışan lehine tazminat ödenmesi olur.

İşe iade davası: şartlar ve süreç

Bir davanın açılabilmesi için:

1. İşverenin yazılı fesih bildiriminde bulunması gerekir.
2. Çalışan, bu feshin sosyal açıdan geçersiz veya hukuka aykırı olduğunu iddia eder.
3. Dava mutlaka fesih tebliğinden sonraki 3 hafta içinde iş mahkemesine sunulmalıdır. Aksi hâlde fesih geçerli sayılır.

Tipik dava süreci

1. Hukuki değerlendirme: Çalışan ve avukat, feshin geçerliliğini ve dava ile daha yüksek bir tazminat elde edilip edilemeyeceğini değerlendirir.
2. Dava açılması: Avukat, dava dilekçesini iş mahkemesine verir.
3. Ön duruşma (Gütetermin): Genellikle dava açıldıktan 3–4 hafta sonra yapılır. Burada çoğu zaman anlaşma sağlanır ve çalışan tazminat alır.

Devam eden aşamalar (eğer anlaşma sağlanmazsa)

4. Kapsamlı duruşma (Kammertermin): Genellikle birkaç ay sonra yapılır. Taraflar ek belgeler sunabilir.
5. Karar: Mahkeme anlaşma olmazsa hüküm verir. Davaların yalnızca yaklaşık %3’ü ikinci dereceye taşınır.

⚠️ Önemli: 3 haftalık süre, olağan fesihlerde olduğu gibi haklı nedenle derhal fesihlerde ve küçük işletmelerdeki fesihlerde de geçerlidir.

Başarı ihtimali ve tazminat

Çalışanlar için başarı ihtimali yüksektir. Çoğu durumda sonuç, iş akdinin feshi karşılığında yüksek bir tazminat ödenmesidir.

• Başarı oranı: %70–80
• Ortalama tazminat: Her çalışma yılı için yaklaşık 1,05 brüt aylık maaş
• Tazminat miktarı, feshin hukuka aykırılığına dair gerekçeler arttıkça yükselir.

Feshin geçersiz olmasına yol açabilecek sebepler

Biçimsel nedenler:

• Yazılı şekil zorunluluğu
• Açık şekilde “fesih” ifadesi kullanılmaması
• Yetkisiz kişi tarafından imzalanması
• Çalışana tebliğ edilmemesi
• İşçi temsilciliğinin (Betriebsrat) görüşünün alınmaması

İçeriksel nedenler:
İş Kanunu’na göre fesih yalnızca işin gerekleri, çalışanın davranışı veya kişisel nedenler ile yapılabilir. Mahkeme, işverenin bu gerekçeleri kanıtlayıp kanıtlamadığını inceler.

Ayrıca özel koruma altında olan çalışanlar (hamileler, engelliler, ebeveyn iznindeki çalışanlar vb.) için ölçütler daha da katıdır. Bu durumlarda tazminat miktarı genellikle daha yüksek olur.

Avukat gerekli mi?

İşe iade davasında avukat tutmak zorunlu değildir. Çalışanlar davayı kendileri de açabilir. Ancak istatistikler, avukatla temsil edilen çalışanların daha yüksek tazminat aldığını gösteriyor.

Avukatın avantajları:

• Hukuki eksiklikleri daha kolay tespit eder.
• İşverenle müzakerelerde daha güçlüdür.
• Çoğu zaman işveren, avukatla temsil edilen çalışanlarla uzlaşmaya daha yatkındır.
• Hukuki koruma sigortası (Rechtsschutzversicherung) varsa masraflar genellikle karşılanır.

Maliyetler

Maliyetler mahkeme masrafları ve avukatlık ücretlerinden oluşur.

• Dava değeri (Streitwert): Genellikle üç brüt maaş üzerinden hesaplanır.
• Avukatlık ücretleri: İş mahkemelerinde “kaybeden öder” kuralı sınırlıdır. Çalışan kazansa bile kendi avukatlık ücretini öder (sigorta yoksa).
• Mahkeme masrafları: İlk derecede, taraflar anlaşırsa mahkeme ücreti çıkmaz.
• Hukuki koruma sigortası: Çoğu durumda masrafları üstlenir.
• Adli yardım (Prozesskostenhilfe): Maddi durumu uygun olmayan çalışanlara devlet desteği verilir.